Zwalczanie chorób zakaźnych zwierząt

Zgodnie z art. 42  ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (Dz. U z 2020 poz. 1421 z późn. zm.) w przypadku podejrzenia wystąpienia choroby zakaźnej zwierząt, a w szczególności:

• poronienia u bydła, świń, owiec i kóz,
• objawów neurologicznych u zwierząt,
• znacznej liczby nagłych padnięć,
• zmian o charakterze krost, pęcherzy, nadżerek lub wybroczyn na skórze i błonach śluzowych zwierząt kopytnych,
• podwyższonej śmiertelności zwierząt akwakultury

posiadacz zwierzęcia jest obowiązany do:

• niezwłocznego zawiadomienia o tym organu Inspekcji Weterynaryjnej (powiatowego lekarza weterynarii) albo najbliższego podmiotu świadczącego usługi z zakresu medycyny weterynaryjnej, albo wójta (burmistrza, prezydenta miasta),
• pozostawienia zwierząt w miejscu ich przebywania i niewprowadzania tam innych zwierząt,
• uniemożliwienia osobom postronnym dostępu do pomieszczeń lub miejsc, w których znajdują się zwierzęta podejrzane o zakażenie lub chorobę, lub zwłoki zwierzęce,
• wstrzymania się od wywożenia, wynoszenia i zbywania produktów, w szczególności mięsa, zwłok zwierzęcych, pasz, wody, ściółki, nawozów naturalnych w rozumieniu przepisów o nawozach i nawożeniu i innych przedmiotów znajdujących się w miejscu, w którym wystąpiła choroba,
• udostępnienia organom Inspekcji Weterynaryjnej zwierząt i zwłok zwierzęcych do badań i zabiegów weterynaryjnych, a także udzielania pomocy przy ich wykonywaniu;
• udzielania organom Inspekcji Weterynaryjnej oraz osobom działającym w imieniu tych organów wyjaśnień i podawania informacji, które mogą mieć znaczenie dla wykrycia choroby i źródeł zakażenia lub zapobiegania jej szerzeniu.

Ponadto posiadacz zwierząt gospodarskich natychmiast informuje powiatowego lekarza weterynarii o każdym przypadku padnięcia bydła, owiec lub kóz.

Zgłoszenie podejrzenia wystąpienia choroby zakaźnej zwierząt jest obowiązkiem, którego niedopełnienie stanowi wykroczenie, podlegające karze aresztu, ograniczenia wolności albo karze grzywny.

Powiatowy lekarz weterynarii po otrzymaniu zawiadomienia, o którym mowa powyżej, podejmuje niezwłocznie czynności w celu wykrycia lub wykluczenia choroby zakaźnej zwierząt podlegającej obowiązkowi zwalczania, a w szczególności:

• nakazuje posiadaczowi zwierząt sporządzenie i aktualizację spisu wszystkich zwierząt lub zwłok zwierzęcych,
• ustala stan ilościowy produktów, w szczególności mięsa, mleka oraz pasz, ściółki i nawozów naturalnych w rozumieniu przepisów o nawozach i nawożeniu i innych przedmiotów znajdujących się w miejscu, w którym wystąpiła choroba, w zależności od choroby zakaźnej zwierząt,
• przeprowadza dochodzenie epizootyczne,
• przeprowadza badanie kliniczne zwierząt,
• pobiera i wysyła próbki do badań laboratoryjnych.

Choroby podlegające obowiązkowi zwalczania

• pryszczyca (Foot and mouth disease – FMD);
• pęcherzykowe zapalenie jamy ustnej (Vesicular stomatitis);
• choroba pęcherzykowa świń (Swine vesicular disease – SVD);
• księgosusz (Rinderpest);
• pomór małych przeżuwaczy (Peste des petits ruminants – PPR);
• zaraza płucna bydła (Contagious bovine pleuropneumonia – CBPP);
• choroba guzowatej skóry bydła (Lumpy skin disease – LSD);
• gorączka doliny Rift (Rift valley fever);
• choroba niebieskiego języka (Bluetongue);
• ospa owiec i ospa kóz (Sheep pox and goat pox);
• afrykański pomór koni (African horse sickness);
• afrykański pomór świń (African swine fever – ASF);
• klasyczny pomór świń (Clasical swine fever – CSF, Hog cholera);
• grypa ptaków (Avian influenza);
• rzekomy pomór drobiu (Newcastle disease – ND);
• wścieklizna (Rabies);
• wąglik (Anthrax);
• gruźlica bydła (Bovine tuberculosis);
• bruceloza u bydła, kóz, owiec i świń (B. abortus, B. melitensis, B. suis);
• enzootyczna białaczka bydła (Enzootic bovine leucosis – EBL);
• przenośne gąbczaste encefalopatie przeżuwaczy (Transmissible spongiform encephalopathies of ruminants – TSE);
• zgnilec amerykański pszczół (American foulbrood);
• (uchylony)
• zakaźna martwica układu krwiotwórczego ryb łososiowatych (Infectious haematopoietic necrosis – IHN);
• zakaźna anemia łososi (Infectious salmon anaemia – ISA);
• wirusowa posocznica krwotoczna (Viral haemorrhagic septicaemia – VHS);
• krwotoczna choroba zwierzyny płowej (Epizootic haemorrhagic disease of deer – EHD);
• bonamioza (Bonamia ostreae);
• marteilioza (Marteilia refringens);
• bonamioza (Bonamia exitiosa);
• perkinsoza (Perkinsus marinus);
• mikrocytoza (Microcytos mackini);
• zespół Taura (Taura syndrome);
• choroba żółtej głowy (Yellowhead disease);
• zespół WSS (White Spot Syndrome);
• zakażenie herpeswirusem koi (Koi herpes virus – KHV);
• epizootyczna martwica układu krwiotwórczego (Epizootic haematopoietic necrosis – EHN).

Objęte programami zwalczania chorób zakaźnych zwierząt są także:

• choroba Aujeszkyego u świń (Aujeszky’s disease in pigs),
• salmonellozy drobiu – S. Enteritidis, S. Typhimurium, S. Hadar, S. Infantis, S. Virchow w stadach hodowlanych gatunku kura oraz S. Enteritidis, S. Typhimurium w stadach niosek gatunku kura, w stadach brojlerów gatunku kura, w stadach indyków hodowlanych i stadach indyków rzeźnych (Avian salmonellosis – S. Enteritidis, S. Typhimurium, S. Hadar, S. Infantis, S. Virchow in breeding flocks of Gallus gallus and S. Enteritidis, S. Typhimurium in laying flocks of Gallus gallus, broiler flocks of Gallus gallus, breeding turkeys and fattening turkeys).

W celu zwalczania chorób zakaźnych zwierząt podlegających obowiązkowi zwalczania powiatowy lekarz weterynarii, w drodze decyzji, może:

• nakazać odosobnienie, strzeżenie lub obserwację zwierząt chorych lub zakażonych albo podejrzanych o zakażenie lub o chorobę;
• wyznaczyć określone miejsce jako ognisko choroby;
• zakazać wydawania świadectw zdrowia, dokumentów handlowych lub przewozowych;
• nakazać zabicie lub ubój zwierząt chorych lub zakażonych, podejrzanych o zakażenie lub o chorobę albo zwierząt z gatunków wrażliwych na daną chorobę zakaźną zwierząt;
• nakazać oczyszczenie i odkażenie miejsc oraz środków transportu, a także odkażenie, zniszczenie lub usunięcie w sposób wykluczający niebezpieczeństwo szerzenia się choroby zakaźnej zwierząt pasz, ściółki, nawozów naturalnych w rozumieniu przepisów o nawozach i nawożeniu, oraz przedmiotów, z którymi miały kontakt zwierzęta chore, zakażone lub podejrzane o zakażenie lub o chorobę;
• zakazać osobom, które były lub mogły być w kontakcie ze zwierzętami chorymi, zakażonymi lub podejrzanymi o zakażenie lub o chorobę, czasowego opuszczania ogniska choroby;
• nakazać odkażanie rzeczy osób, które miały lub mogły mieć kontakt ze zwierzętami chorymi, zakażonymi lub podejrzanymi o zakażenie lub o chorobę;
• zakazać karmienia zwierząt określonymi paszami lub pojenia z określonych zbiorników i ujęć wody;
• zakazać w ognisku choroby wprowadzania, przeprowadzania i wyprowadzania zwierząt lub sprowadzania i wywożenia produktów, zwłok zwierzęcych i pasz;
• nakazać:
  • badanie kliniczne zwierząt z pobraniem próbek do badań laboratoryjnych,
  • przeprowadzenie sekcji zwłok zwierzęcych z pobraniem próbek do badań laboratoryjnych,
  • wykonywanie określonych zabiegów na zwierzętach, w tym przeprowadzanie szczepień;
• zakazać używania zwierząt w celu rozmnażania;
• określać sposób postępowania ze zwierzętami chorymi, zakażonymi lub podejrzanymi o zakażenie lub o chorobę, zwłokami zwierzęcymi, produktami oraz paszami zakażonymi lub podejrzanymi o zakażenie;
• nakazać podmiotom prowadzącym działalność w zakresie przetwarzania oraz wykorzystywania ubocznych produktów zwierzęcych unieszkodliwienie zwłok zwierzęcych w związku ze zwalczaniem chorób zakaźnych, produktów pozys-kanych od tych zwierząt oraz przedmiotów, z którymi miały kontakt zabite zwierzęta;
• nakazać posiadaczowi gospodarstwa podjęcie określonych działań w celu zabezpieczenia gospodarstwa przed przenikaniem czynnika zakaźnego;
• nakazać posiadaczowi gospodarstwa podjęcie określonych działań w celu umożliwienia wykonania odstrzału sanitarnego zwierząt wolno żyjących (dzikich) lub zakazać działań uniemożliwiających lub utrudniających wykonanie tego odstrzału;
• nakazać podmiotom zajmującym się ubojem zwierząt przeprowadzenie uboju z określeniem jego warunków;
• nakazać podmiotom zajmującym się transportem zwierząt lub zwłok zwierzęcych ich transport do wskazanych miejsc;
• nakazać podmiotom prowadzącym działalność w zakresie produkcji produktów ich przetworzenie oraz, jeżeli jest to konieczne, zastosowanie do tego przetworzenia określonej technologii;
• nakazać podmiotom prowadzącym działalność w zakresie prowadzenia przedsiębiorstwa produkcyjnego sektora akwakultury podjęcie czynności prowadzących do ograniczenia lub wyeliminowania czynnika chorobotwórczego;

określić stosowanie innych środków wynikających ze stosowanych bezpośrednio w systemie prawa polskiego przepisów Unii Europejskiej dotyczących zwalczania chorób zakaźnych zwierząt, zapewniających bezpieczeństwo epizootyczne, w szczególności zapobieganie, ograniczanie lub eliminowanie zagrożeń dla zdrowia publicznego