Wścieklizna jest groźną, śmiertelną chorobą zakaźną przede wszystkim ssaków mięsożernych (np. psy, koty, lisy) i innych zwierząt stałocieplnych (np. sarna, dzik), w tym również człowieka. Chorobę wywołuje wirus, który ma powinowactwo do układu nerwowego i dlatego w części przypadków objawia się zaburzeniami świadomości, zaburzeniami w koordynacji ruchowej, pobudzeniem nerwowym i agresją.
Jest groźną zoonozą, ponieważ człowiek może zakazić się od każdego chorego zwierzęcia. Głównym źródłem zakażenia są zwierzęta będące w okresie inkubacji choroby lub chore zwierzęta, wydalające zarazki ze śliną. Wirusy wścieklizny przenoszone są przede wszystkim przez psy, lisy ale również przez drobne gryzonie leśne i polne. Zwierzęta i ludzie ulegają zakażeniu głównie przez ukąszenie chorego osobnika. Zakażenie może nastąpić również poprzez ślinę zwierzęcia, kiedy zarazek w niej dostanie się do rany, a nawet mało zauważalnego skaleczenia.
Wścieklizna jest chorobą śmiertelną. W przypadku ugryzienia człowieka przez dzikie lub domowe zwierzę należy dokładnie przemyć wodą i mydłem ranę lub powierzchnię narażoną na kontakt ze zwierzęciem i skontaktować się z lekarzem medycyny. Każde ugryzienie człowieka przez dzikie zwierzę lub wzbudzające podejrzenie pogryzienie przez zwierzę domowe wymaga dokładnego sprawdzenia. Zdarzenie powinno zostać zgłoszone Powiatowemu Lekarzowi Weterynarii w Opatowie.
Objawy kliniczne
Okres inkubacji choroby (czyli okres od momentu zakażenia do wystąpienia objawów klinicznych) jest różny i zależy m.in. od ilości wprowadzonego do organizmu wirusa, jego zjadliwości, wrót zakażenia (miejsca zranienia), charakteru (rozległości) ran oraz gatunku i wieku wrażliwego zwierzęcia. Przyjmuje się, że okres inkubacji u zwierząt trwa od kilku dni do ponad 7 lat, przy czym przeważnie wynosi:
Choroba może mieć postać cichą lub szałową, a jej objawy są różne i zależą od gatunku zwierzęcia:
Nie wszystkie wymienione objawy muszą wystąpić u każdego zwierzęcia zakażonego wirusem wścieklizny.
Istnieje konieczność zgłaszania do Powiatowego Lekarza Weterynarii w Opatowie podejrzeń wścieklizny zarówno u zwierząt domowych jak i u dzikich. Szczególnie należy przy tym zwracać uwagę na takie anormalne zachowania lub objawy u zwierząt jak: zanik naturalnej obawy dzikich zwierząt przed człowiekiem, nieprowokowana agresja zwierząt domowych wobec właścicieli, nadmierna pobudliwość, spaczone łaknienie czy drgawki. Należy bezwzględnie unikać kontaktu z podejrzanym zwierzęciem i nie dotykać zwłok zwierząt podejrzanych.
Aktualna sytuacja
W roku 2021 wścieklizna wystąpiła na terenie 5 województw: mazowieckiego (110 przypadków), warmińsko-mazurskiego (3 przypadki), świętokrzyskiego (2 przypadki), podkarpackiego (2 przypadki) i wielkopolskiego (1 przypadek). Chorobę notowano u lisów wolno żyjących (96 przypadków), kotów (7 przypadków), nietoperzy (5 przypadków), psów (3 przypadki), jenotów, kun i saren (po 2 przypadki) oraz u żbika (1 przypadek).
W 2021 r. na terenie województwa świętokrzyskiego potwierdzono wystąpienie wścieklizny u 2 lisów wolno żyjących. Pierwsze ognisko choroby/przypadek wystąpił w powiecie sandomierskim (miejscowość Zajeziorze, gmina Samborzec – listopad 2021r.), drugie ognisko/przypadek wystąpił w powiecie skarżyskim (miejscowość Suchedniów, gmina Suchedniów – grudzień 2021r.). Ostatnie przypadki wścieklizny u zwierząt w województwie świętokrzyskim notowane były w 2013 r. i 2014 r.
Zagrożenie wystąpienia wścieklizny w województwie świętokrzyskim wywołane jest głównie niekorzystną sytuacją epizootyczną w województwie mazowieckim.
W 2021r. w województwie mazowieckim choroba wystąpiła w mieście Warszawa, powiecie wołomińskim, mińskim, otwockim, garwolińskim, kozienickim, zwoleńskim i radomskim oraz dotyczyła głównie lisów, ale i również psów i kotów.
Przypadki wścieklizny w 2022 r.:
Województwo | Powiat | Liczba przypadków | Gatunki |
lubelskie | rycki | 2 | lisy |
mazowieckie | gostyniński | 2 | lisy |
| miński | 3 | Lisy (2) kot (1) |
| otwocki | 7 | lisy (6) pies (1) |
| radomski | 3 | lisy (2) pies (1) |
| szydłowiecki | 1 | lis |
| m. st. Warszawa | 13 | lisy |
| węgrowski | 1 | borsuk |
| wołomiński | 1 | lis |
świętokrzyskie | starachowicki | 2 | lisy |
| skarżyski | 1 | lis |
SUMA |
| 36 |
|
Szczepienia zwierząt domowych i gospodarskich
W celu zabezpieczenia przed chorobą zwierzęta powinny być szczepione. Zgodnie z ustawą z 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt psy powyżej 3 miesiąca życia na obszarze całego kraju podlegają obowiązkowemu ochronnemu szczepieniu przeciwko wściekliźnie. Obowiązek doprowadzenia psa do punktu szczepień spoczywa na posiadaczach psów, którzy muszą go wypełnić w ciągu 30 dni od dnia ukończenia przez psa 3 miesiąca życia. Szczepienia muszą być powtarzane rokrocznie. Dowodem przeprowadzonego szczepienia jest zaświadczenie o szczepieniu wydane właścicielowi psa i wpis do rejestru dokonany przez lekarza weterynarii.
Zgodnie z rozporządzeniem Powiatowego Lekarza Weterynarii w Opatowie 1/2022 z dnia 13 kwietnia 2022 r. w sprawie wystąpienia zagrożenia wścieklizną zwierząt na terenie powiatu opatowskiego na terenie powiatu opatowskiego istnieje obowiązek szczepienia przeciwko wściekliźnie na terenie powiatu opatowskiego wszystkich kotów, które ukończyły 3 miesiąc życia.
https://opatowpiw.pl/images/Dokumenty/akt_14_04_2022.jpg
Regularne szczepienia psów i kotów przeciwko wściekliźnie są bardzo skutecznym sposobem zapobiegania wystąpieniu i rozprzestrzenianiu się wścieklizny.
Szczepienia ochronne lisów wolno żyjących
W Polsce na obszarach o największym ryzyku wystąpienia wścieklizny Inspekcja Weterynaryjna prowadzi szczepienia lisów wolno żyjących. Doustna szczepionka przeznaczona dla lisów znajduje się w blistrze zatopionym w przynęcie. Przynęta ma za zadanie zachęcić zwierzę do pobrania szczepionki. Szczepionka rozrzucana jest z samolotu/śmigłowca lub wykładana ręcznie. Wykładanie szczepionki poprzedzane jest akcją informacyjną. Informacja o terminie i sposobie przeprowadzenia szczepień ochronnych w miejscowościach położonych na obszarze, na którym będą one przeprowadzane oraz w miejscowościach graniczących z tym obszarem przekazywana jest w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie.
Należy bezwzględnie unikać kontaktu ze szczepionką przeznaczoną dla lisów oraz uniemożliwić taki kontakt zwierzętom domowym. Osoba, która miała styczność ze szczepionką powinna zgłosić się do lekarza medycyny, natomiast kontakt zwierzęcia domowego należy zgłosić lekarzowi weterynarii.